Kum ve toz fırtınaları, kurak ve yarı kurak bölgelerde yaygın meteorolojik tehlikelerdir. Bunlara genellikle gök gürültülü fırtınalar veya geniş bir alanda rüzgar hızını artıran siklonlarla ilişkili güçlü basınç gradyanları neden olur. Bu kuvvetli rüzgarlar, çıplak, kuru topraklardan büyük miktarlarda kum ve tozu atmosfere kaldırarak yüzlerce ila binlerce kilometre uzağa taşır. Troposferdeki (Dünya atmosferinin en alt tabakası) aerosollerin yaklaşık %40’ı rüzgar erozyonundan kaynaklanan toz parçacıklarıdır. Bu mineral tozların ana kaynakları Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, Orta Asya ve Çin’in kurak bölgeleridir. Nispeten, Avustralya, Amerika ve Güney Afrika küçük ama yine de önemli katkılarda bulunuyor. Esas olarak simülasyon modellerinden elde edilen küresel toz emisyonu tahminleri, yılda bir ila üç Gigaton arasında değişmektedir.
Yüzeyden serbest bırakılan toz parçacıkları, türbülanslı karıştırma ve konvektif hava akımları ile troposferin daha yüksek seviyelerine çıkar. Daha sonra tekrar yüzeye çekilmeden önce boyutlarına ve meteorolojik koşullara bağlı olarak rüzgarlar tarafından uzun süre taşınabilirler. Daha büyük parçacıklar küçük parçacıklardan daha hızlı çökeldikçe, taşıma sırasında daha küçük parçacık boyutlarına doğru bir kayma olur. Toz ayrıca yağışla atmosferden yıkanır. Atmosferdeki toz parçacıklarının ortalama ömrü, çapı 10 μm’den büyük parçacıklar için birkaç saatten, mikrometrik altı olanlar için 10 günden fazlaya kadar değişir.
Hava ve İklim İle Etkileşim
Aerosoller, özellikle mineral tozlar, havanın yanı sıra küresel ve bölgesel iklimi de etkiler. Toz parçacıkları, özellikle kirlilikle kaplanmışlarsa, sıcak bulut oluşumu için yoğunlaşma çekirdekleri ve soğuk bulut oluşumu için verimli buz çekirdeği ajanları olarak hareket ederler. Toz parçacıklarının bu şekilde işlev görme yeteneği, sırasıyla ana toprakların doğasına, emisyonlara ve taşıma süreçlerine bağlı olan boyutlarına, şekillerine ve bileşimlerine bağlıdır. Bulutların mikrofiziksel bileşiminin değiştirilmesi, bulutların güneş radyasyonunu emme yeteneklerini değiştirir ve bu da Dünya yüzeyine ulaşan enerjiyi dolaylı olarak etkiler. Toz parçacıkları ayrıca bulut damlacıklarının ve buz kristallerinin büyümesini de etkiler, böylece yağış miktarını ve yerini etkiler.
Havadaki toz, sera etkisine benzer bir şekilde çalışır: Dünya atmosferine giren güneş radyasyonunu emer ve saçar, yüzeye ulaşan miktarı azaltır ve yüzeyden geri sıçrayan uzun dalga radyasyonu emerek her yöne yeniden yayar. Yine, toz parçacıklarının güneş ışınımını emme yeteneği, boyutlarına, şekillerine ve mineralojik ve kimyasal bileşimlerine bağlıdır. Havadaki tozun dikey dağılımı (dikey profil) ve alttaki yüzeyin özellikleri de bu etkiyi ölçmek için gereklidir.
İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkiler
Havadaki tozlar insan sağlığı için ciddi riskler taşır. Toz partikül boyutu, insan sağlığına yönelik potansiyel tehlikenin önemli bir belirleyicisidir. 10 μm’den büyük partiküller nefes alamaz, bu nedenle yalnızca dış organlara zarar verebilir – çoğunlukla cilt ve göz tahrişlerine, konjonktivit ve oküler enfeksiyona karşı artan duyarlılığa neden olur. 10 μm’den küçük olan solunabilir partiküller genellikle burun, ağız ve üst solunum yollarında sıkışıp kalır ve bu nedenle astım, soluk borusu iltihabı, zatürree, alerjik rinit ve silikoz gibi solunum bozuklukları ile ilişkilendirilebilir. Bununla birlikte, daha ince parçacıklar alt solunum yollarına nüfuz edebilir ve tüm iç organları etkileyebilecekleri ve kardiyovasküler rahatsızlıklardan sorumlu olabilecekleri kan dolaşımına girebilirler. 2014’te yapılan küresel bir model değerlendirmesi, toz parçacıklarına maruz kalmanın 30’dan fazla popülasyonda kardiyopulmoner hastalık nedeniyle yaklaşık 400.000 erken ölüme neden olduğunu tahmin ediyor.
Bazı bulaşıcı hastalıklar toz yoluyla bulaşabilir. Beyni ve omuriliği çevreleyen ince doku tabakasının bakteriyel bir enfeksiyonu olan meningokokal menenjit, beyin hasarına ve tedavi edilmezse vakaların %50’sinde ölüme neden olabilir. Salgınlar dünya çapında meydana gelir, ancak en yüksek insidans, tahmini nüfusu 300 milyon olan Sahra altı Afrika’nın bir parçası olan “menenjit kuşağı”nda bulunur. Bu salgınların güçlü bir mevsimsel modeli vardır – birçok çalışma, düşük nem ve tozlu koşullar gibi çevresel koşulları enfeksiyonların zamanı ve yeri ile ilişkilendirmiştir. Araştırmacılar, sıcak ve kuru havalarda toz partiküllerinin solunmasının, bakteriyel enfeksiyon için uygun koşullar yaratarak burun ve boğaz mukozasına zarar verebileceğine inanıyor. Ayrıca, toz parçacıklarına gömülü demir oksitler enfeksiyon riskini artırabilir.
Çevre ve Toplum Üzerindeki Etkiler
Yüzey toz birikintileri, hem karasal hem de deniz ekosistemleri için bir mikro besin kaynağıdır. Sahra tozunun Amazon yağmur ormanlarını gübrelediği düşünülüyor ve demir ve fosforun toz taşınmasının, bu tür elementlerin kıtlığından muzdarip okyanusların bazı bölgelerinde deniz biyokütle üretimine fayda sağladığı biliniyor. Ancak tozun, fideleri gömerek mahsul verimini düşürme, bitki dokusunun kaybına neden olma, fotosentetik aktiviteyi azaltma ve toprak erozyonunu artırma dahil olmak üzere tarım üzerinde birçok olumsuz etkisi vardır.
Dolaylı toz birikintileri, sulama kanallarının doldurulmasını, ulaşım yollarının kapatılmasını ve nehir ve akarsu su kalitesinin etkilenmesini içerir. Havadaki toz nedeniyle görünürlükteki azalmalar da hava ve kara taşımacılığını etkiler. Kötü görüş koşulları, uçak iniş ve kalkışları sırasında bir tehlikedir – inişler yön değiştirebilir ve kalkışlar ertelenebilir. Toz ayrıca uçak yüzeylerini temizleyebilir ve motorlara zarar verebilir. Toz, özellikle doğrudan güneş radyasyonuna dayanan güneş enerjisi santrallerinin çıktısını etkileyebilir. Güneş panellerindeki toz birikintileri, tesis operatörlerinin temel endişesidir. Partiküllerin gelen radyasyonu engellemesini önlemek için güneş kollektörlerini tozsuz tutmak zaman ve emek gerektirir.
- Bu hafta Kutlu Doğum Haftası
- Bu hafta Ebeler Haftası
- Bu gün Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
- Bu gün Türkiye İstatistik Günü
Belirli Gün ve Haftalar
Her şeyden önce, sizin ve ailenizin güvende olduğundan emin olun. İlk önemli nokta budur. Yetkililer tarafından talep edilirse, derhal tüm Daha Fazla!... Yangınlara Karşı Alınması Gereken Önlemler
Hiçbir ev yanmaz değildir, ancak önlem alarak evinizi hazırlamaya yardımcı olabilirsiniz. Evinizi ve mülkünüzü orman yangınlarına karşı daha dayanıklı hale Daha Fazla!...
Evinizi Orman Yangınlarına Karşı Koruyun
Depremler uyarı vermeden gerçekleşir ve o kadar güçlü olabilir ki koşamaz veya emekleyemezsiniz. Yere yığılmış olabilirsiniz. Deprem sırasında ve sonrasında Daha Fazla!...
Deprem Sırasında Ne Yapılmalı?
Gök gürültüsü yüksek sesle kükrer ve çok korkutucu olabilir - ancak tek başına gerçekten kimseye zarar veremez. Bununla birlikte, en Daha Fazla!...
Fırtınada Nasıl Güvende Kalınır?
Şiddetli fırtınalar veya kasırgalar sırasında, evler şiddetli rüzgarlar nedeniyle hasar görebilir veya yıkılabilir. Havada uçuşan enkaz, pencereleri ve kapıları kırarak Daha Fazla!...
Evinizi Fırtına Hasarından Koruma
Ailenizi ve evinizi yaklaşan hava durumuna yeterince hazırlamak için kasırga sezonu ipuçlarını biliyor musunuz? Yolunuza bir kasırga gelene kadar beklemeyin. Daha Fazla!...
Evinizi Kasırgaya Nasıl Hazırlarsınız?
Daha önce kasırga eğilimli bir bölgede yaşadıysanız, doğru hazırlığın evinize pahalıya mal olan zararları önlemede uzun bir yol kat edebileceğini Daha Fazla!...
Bir Kasırga Sırasında Arabanızı Nasıl Korursunuz?
Sel eğilimli bir bölgede yaşıyorsanız, kötü hava koşullarının oluşması durumunda ailenizi ve evcil hayvanlarınızı korumak için şimdi bir plan formüle Daha Fazla!...
Evimi Sel İçin Nasıl Hazırlayabilirim?
Sağlığınızı korumak ve evin ve içindekilerin daha fazla zarar görmesini önlemek için evinizi Selden Sonra mümkün olan en kısa sürede Daha Fazla!...
Selden Sonra Evde Yapılması Gerekenler
Ani bir selin hızlı akımı en büyük tehlikelerinden biridir. Ancak biri ani bir sel tarafından tuzağa düşürülürse – bir ağaç Daha Fazla!...
Selde Yakalanan Birisi Nasıl Kurtarılır?
Originally posted 2021-10-15 17:16:25.
